ژورنالهای دسترسی آزاد
به مجلات علمی و ژورنالهایی که دسترسی به محتوا، مقالات، و کتابهای آنها باز باشد و بتوان بصورت رایگان از محتوای آنها استفاده کرد ژورنال دسترسی آزاد یا اپن اکسس (بخوانید Open Access) گویند. در این ژورنالها دانلود و مطالعه تمام محتوا رایگان و بدون پرداخت هزینه است.
فرض کنید شما یک کتابخانه دارید. اگر از هر عضو کتابخانه شما حق اشتراک بگیرید و کتابهای موجود در کتابخانه خود را در اختبار او قرار دهید، شما به حالت اشتراکی به مشتریان خود خدمات میدهید. یعنی هر فرد برای استفاده از محتوای کتابخانه شما باید مبلغی را بپردازد تا بتواند از کتابهای کتابخانه شما استفاده کند و آنها را مطالعه نماید.
اما اگر شما تصمیم بگیرید که از نویسنده کتابهایی که در کتابخانه شما موجود است هزینهای را بابت حفظ و نگهداری کتابهای او دریافت کنید، و هزینههای کلی کتابخانهتان را بجای مشتریان، از نویسندگان کتابها دریافت کنید، به این حالت دسترسی آزاد گویند. یعنی شما در قبال در دسترس قراردادن کتابهای موجود در کتابخانهتان، هیچ مبلغی را دریافت نمیکنید، زیرا قبلا نویسنده کتابها این مبلغ را به شما پرداخت کردهاند.
این ایده ممکن است ابتدای کار برای شما کمی عجیب باشد، اما امروزه به چند دلیل که در ادامه به آنها اشاره میکنیم، این امر به یک کار مرسوم در ژورنالهای پژوهشی تبدیل شده است.
چرا ژورنال دسترسی آزاد؟
طبق اخلاق انتشار، اینکه چرا به ژورنال دسترسی آزاد مقاله میفرستیم دلایل زیادی دارد. یکی از مهمترین دلایلی که شما باید مقالهتان را به مجله دسترسی آزاد ارسال کنید این است که مقاله شما بیشتر دیده میشود. همانطور که میدانید، امروزه سایتیشن مقاله اهمیت زیادی دارد. چاپ مقاله در ژورنال اپن اکسس و دسترسی آزاد سبب میشود که مقاله شما توسط پژوهشگران فراوانی خوانده شود، و اطلاعات موجود در آن بیشتر در معرض دید قرار گیرد. همین امر سبب میشود مقاله شما سایتیشن بیشتری بگیرد و تعداد سایتیشن شما را بالا ببرد.
مزایای ژورنال دسترسی آزاد
زمانیکه شما یک مقاله را برای ژورنال دسترسی آزاد ارسال میکنید، مقاله شما پس از انتشار دارای دو ویژگی خواهد بود.
استفاده بدون محدودیت: یعنی اینکه شما میتوانید هر تعداد دفعاتی که خواستید از مواد و نوشتههای مقاله استفاده کنید و بدون محدودیت به آن استناد دهید. هیچ محدودیتی در استفاده از موارد مقاله وجود ندارد. حتی نیاز به گرفتن اجازه از ژورنال نیز وجود ندارد.
دسترسی بدون محدودیت: هر فرد از هر نقطهای از دنیا میتواند مقاله را به صورت رایگان از ژورنال دریافت و مطالعه نماید. هیچ محدودیتی در تعداد دفعات دانلود و مطالعه مقاله وجود ندارد و پژوهشگران میتوانند مقاله را بدون پرداخت هزینه و حق اشتراک بخوانند.
هزینه ارسال مقاله به ژورنال دسترسی آزاد
هزینههای ارسال مقاله به ژورنال دسترسی آزاد شامل APC یا همان هزینه داوری مقاله میشود. در این قسمت توضیحات کامل بیان شده است.
معایب ژورنال دسترسی آزاد
نحوه یافتن ژورنالهای دسترسی آزاد
یکی از مهمترین و بهترین پایگاههای یافتن ژورنالهای دسترسی آزاد، پایگاه DOAJ است که در این برگه به تفصیل راجع به آن صحبت شده است.
اعتبار ژورنالهای دسترسی آزاد
یکی از مسائل و مشکلات مهم در عرضه مقالات و مجلات اپن اکسس این است که چطور اعتبار یک ژورنال اپن اکسس را بسنجیم؟ و اینکه چطور متوجه شویم که ژورنال هدف ما از انواع ژورنالهای هایجک شده، تقلبی، و کلاه برداری نیست؟
یک ژورنال دسترسی آزاد و اپن اکسس معتبر، باید در پایگاههای معتبری نمایه شده باشد. چنانچه این مجله به طور مثال در DOAJ نمایه شده باشد، میتوان فهمید که اعتبار مناسبی دارد. اگر این ژورنال در WoS کلریویت آنالتیک نیز نمایه شده باشد، به معنای اعتبار بیشتر این ژورنال است.
ژورنالهای دسترسی آزاد از نظر نوع دسترسی
مجله اپن اکسس طلایی
در این نوع مجلات، علاوه بر اینکه فایل PDF و تمام اطلاعات مقاله به صورت دسترسی باز و آزاد روی وبسایت مجله قرار داده میشود، در تمامی شبکههای اجتماعی نظیر فیسبوک، توئیتر، و غیره که برای ژورنال است نیز، این مقالات قرار میگیرند. در این نوع دسترسی، مقاله بلافاصله پس از پذیرش و چاپ در مجله، به صورت کاملا رایگان روی وبسایت ژورنال قرار میگیرد.
مجله اپن اکسس سبز
در این نوع مجلات، مقاله برای مدت زمان مشخصی که به آن Embargo Time گفته میشود، روی وبسایت مجله قرار نمیگیرد. پس از گذشت این مدت زمان، مقاله به صورت رایگان فقط روی وبسایت ژورنال قرار داده میشود.
مجله اپن اکسس الماسی
در این حالت، علاوه بر اینکه مقاله به صورت کاملا رایگان روی وبسایت ژورنال قرار میگیرد، و در تمام شبکههای اجتماعی نیز گذاشته میشود، از نویسنده مقاله نیز هیچ هزینهای بابت APC مجله گرفته نمیشود.
چطور متوجه شویم یک ژورنال یا مقاله دسترسی آزاد است؟
برای اینکه بفهمیم آیا یک ژورنال و مقالات آن دسترسی آزاد است یا نه باید به نشانههایی که به دسترسی آزاد و اپن اکسس بودن آن مقاله یا مجله اشاره دارند توجه کنیم. در ادامه به برخی از نشانههای اپن اکسس بودن یک مقاله میپردازیم. توجه داشته باشید که این علامت میتواند در PDF مقاله و/یا در برگه مختص این مقاله در سایت ژورنال باشد.
نکته: توجه کنید که برخی از ژورنالها به صورت دوگانه عمل میکنند و برخی از مقالات آنها ممکن است دسترسی آزاد باشد و برخی از آنها به صورت اشتراکی باشد. به همین منظور بهتر است اگر به دنبال گرفتن پرمیشن یا اجازه هستیم، اپن اکسس بودن را از داخل خود مقاله چک کنیم و صرفا به ژورنال توجه نکنیم.
برای مطالعه انواع لایسنس و مجوزها در مقالات و مجلات دسترسی آزاد میتوانید به این برگه مراجعه کنید.
1. لوگو دسترسی آزاد یا اپن اکسس
چنانچه یکی از تصاویر مربوط به لوگو اپن اکسس بودن یک مقاله مشاهده کردید، میتوانید مطمئن باشید که این مقاله اپن اکسس یا دسترسی آزاد است.
2. سایت اپن اکسس یا دسترسی آزاد
اکثر اوقات در PDF مقالات اپن اکسس از لینک زیر استفاده میشود:
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
این لینک نشان میدهد که این مقاله تحت مجوز CC-BY بوده و مشخص میشود که این مقاله اپن اکسس است.
3. نشانه اپن اکسس یا دسترسی آزاد
چنانچه تصویر زیر را در مقاله یا برگه سایت اختصاصی آن در ژورنال مشاهده کردید مشخص میشود که این مقاله اپن اکسس یا دسترسی آزاد است و به راحتی میتوانید از شکلهای آن استفاده کنید.
بسیار پیش آمده است که افرادی یک یا چندین شکل از یک مقاله دیگر برداشته و تصور میکنند که چون ژورنال اپن اکسس بوده است، میتوانند از شکلهای آن مقاله استفاده کنند. نکته اینجاست که برخی از ژورنالها به صورت دوگانه هستند و بخضی از مقالات آنها اپن اکسس و بشی از آنها اشتراکی یا کلوز اکسس هستند. بنابراین، زمانیکه دانشجو کلمه اپن اکسس در ژورنال را دیده است اقدام به برداشتن شکل بدون گرفتن اجازه یا permission کرده است. این درحالی است که ممکن است برخی از مقالات آن مجله یا ژورنال اپن اکسس یا دسترسی آزاد نباشند. بنابراین حواستان باشد، چنانچه یک یک ژورنال اپن اکسس بود، حتما به نشانههای اپن اکسس یا دسترسی آزاد بودن مقالات در صفحه مقاله یا در PDF آن نیز توجه کنید تا مطمئن شوید که این مقاله در این مجله اپن اکسس یا دسترسی آزاد است.
12 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
بابا اینا همون ژورنال های پولیه الکی گندش کردن
با سلام. خیر تفاوت های زیادی بین ژورنال هایی که در ازای انتشار مقاله پول دریافت میکنند و ژورنال های اپن اکسس open access وجود دارد دوست گرامی
ژورنال پولیا 😁
دیدگاه شما غلط است دوست خوبم. ژورنال های اپن اکسس با ژورنال های سطح پایین که در ازای چاپ مقاله پول دریافت می کنند فرق می کند. به برگه درج اسم در مقاله مراجعه کنید
هم مقاله را بنویسیم هم پولشو بدیم
مسخرس
رویکرد ژورنال های اپن اکسس open access به این صورت است. در عوض به شما مزایای زیادی ارائه می دهد. مانند سایتیشن بالا
همه ژورنال ها میتونیم اپن اکسس توش بچاپیم؟
با سلام. خیر باید به راهنمای نویسندگان مراجعه کنید. اگر در این قسمت صحبتی از اپن اکسس open access شده بود، میتوانید به صورت دسترسی باز مقاله تان را چاپ نمایید.
پول نداریم این همه بدیم بابا.. ۲ الی ۳ هزارتا پولشه یه مجله اپن اکسس
می توانید از نامه معافیت یا waiver استفاده کنید
اپن اکسس الماسی هم خوبه ها.. حالب بود نشنیده بودم
بله ژورنال های Diamond open access یا همان ژورنال های الماسی ژورنال هایی هستند که نه از نویسنده و نه از خواننده مقاله هزینه دریافت نمی کنند. این ژورنال ها عمدتا از یک منبع ثانویه third party تامین می شوند