اخلاق انتشار چیست؟
اخلاق انتشار (Publication Ethics) به مجموعهای از اصول و شیوههای اخلاقی اطلاق میشود که بر انتشار تحقیقات علمی حاکم است. این شامل طیفی از مسائل مانند سوء رفتار تحقیقاتی، تألیف، داوری تخصصی، تضاد منافع، و جعل و جعل داده است. اخلاق انتشار، یکپارچگی فرآیند تحقیق و کیفیت کار علمی منتشر شده را تضمین میکند. همچنین تضمین میکند که نویسندگان، ادیتورها، داوران و ناشران از دستورالعملها و استانداردهای اخلاقی برای حفظ اعتماد جامعه علمی و عموم پیروی میکنند. رعایت اصول اخلاقی انتشار برای پیشرفت دانش علمی و ارتقای سلامت و ایمنی عمومی ضروری است.
1- نقشهای مهم در انتشار و اخلاق انتشار
از جمله مهمترین نقشهای کاربردی در انتشارات و همچنین اخلاق انتشار شامل: ناشر، ادیتور (ویراستاران)، داورها، نویسنده، خواننده مقاله میشود. در اینجا میتوانید مطالب مربوط به این نقشها را با جزئیات بیشتر بخوانید.
1-1- وظایف ادیتور و داور در اخلاق انتشار
هر انتشارات یک فرآیند داوری تخصصی را برای همه موارد ارسالی شامل مقالات و دستنوشته سابمیت شده اعمال میکند. برای اطمینان از بررسیهای منظم و دقیق، انتشارات یک فرم گزارش بررسی را ارائه میدهد. داوران باید هم کیفیت تحقیق و هم دستنوشته را ارزیابی کنند و بازخورد سازندهای برای ارتقای کیفیت نهایی مقاله ارائه دهند. این رویکرد ارزیابی منصفانه، سریع، جامع و قابل مقایسه از تحقیقات را ترویج میکند. ادیتور دستنوشته را صرفاً بر اساس اهمیت مقاله، اصالت، وضوح، اعتبار، ارتباط با حوزه مجله و رعایت الزامات قانونی در مورد افترا، نقض حق چاپ و سرقت علمی ارزیابی میکند. ادیتورها دستنوشتهها را بیطرفانه و بدون توجه به نژاد، جنسیت، گرایش جنسی، اعتقاد مذهبی، منشأ قومی، شهروندی یا فلسفه سیاسی نویسندگان ارزیابی میکنند.
ادیتورهای ژورنال به بالاترین استانداردهای اخلاق انتشار متعهد است و تخلفات انتشار و تضاد منافع را جدی میگیرند. برخی از وابستگیها یا روابط شخصی، مالی و حرفهای ممکن است باعث تضاد منافع شود که همه نویسندگان، ادیتورها و داوران باید در هنگام ارسال آن را افشا کنند.
روند بررسی ژورنال کاملاً محرمانه است و داوران و ادیتورها باید محرمانه بودن اطلاعات خود را حفظ کنند و قبل از انتشار مقاله از هیچ اطلاعات محرمانهای استفاده نکنند و آن را افشا ننمایند. هر ژورنال معتقد است که یک فرآیند ادیتوری کارآمد که منجر به انتشار به موقع میشود برای نویسندگان و جامعه علمی مفید است.
1-2- وظایف نویسنده در اخلاق انتشار
نویسندگان نقش مهمی در اخلاق انتشار دارند. آنها مسئولند که اطمینان حاصل کنند تحقیقات آنها از نظر اخلاقی درست انجام میشود و کار آنها به طور دقیق و صادقانه گزارش میشود. نویسندگان همچنین موظف به رعایت دستورالعملها و استانداردهای اخلاقی در انتشار آثار خود هستند.
برخی از نقشهای کلیدی نویسندگان در اخلاق انتشار عبارتند از:
- انجام تحقیقات اخلاقی: نویسندگان باید اطمینان حاصل کنند که تحقیقات آنها به شیوهای اخلاقی و مسئولانه انجام شده است. این امر شامل کسب رضایت آگاهانه از شرکت کنندگان، محافظت از حریم خصوصی و محرمانه بودن آنها و پیروی از دستورالعملهای اخلاقی برای تحقیقات بر روی حیوانات است.
- گزارش دقیق نتایج: نویسندگان باید یافتههای خود را به دقت گزارش کنند، و از هرگونه محدودیت یا سوگیری احتمالی در تحقیقات خود جدا خودداری نمایند.
- اجتناب از سرقت علمی: نویسندگان باید اطمینان حاصل کنند که نوشتهها و تصاویر و نتایج آنها اصیل است و از منابع دیگر سرقت و کپی نشده است. این امر شامل استناد و ارجاع دهی مناسب به همه منابع مرتبط و کسب مجوز برای استفاده از مطالب دارای حق چاپ است.
- افشای تضاد منافع: نویسندگان باید هرگونه تضاد منافعی را که ممکن است بر تحقیق یا تفسیر نتایج آنها تأثیر بگذارد، افشا کنند.
- دستورالعملهای انتشار: نویسندگان باید دستورالعملهای انتشار را که توسط مجله یا ناشر تعیین شده است، از جمله قالببندی، سبک ارجاع، و غیره را دنبال کنند.
با پیروی از این دستورالعملها و مسئولیتهای اخلاقی، نویسندگان میتوانند از یکپارچگی تحقیقات خود اطمینان حاصل کنند و اعتماد خوانندگان و جامعه علمی خود را حفظ کنند.
1-3- شرکتهای ارائه دهنده اخلاق انتشار
چندین سازمان وجود دارند که بهترین شیوهها را در اخلاق انتشارات علمی تعریف میکنند، از جمله:
1-3-1- کمیته اخلاق در انتشار (COPE): COPE یک سازمان غیرانتفاعی (non-profit) است که راهنماییهایی در مورد اخلاق انتشار ارائه میکند و به ارتقای صداقت و درستی در تحقیق و انتشار کمک میکند. این مرکز بیش از 12000 عضو در سراسر جهان دارد، که شامل ناشران، ویراستاران (ادیتورها) و محققین (ریسرچرها) میشود.
1-3-2- کمیته بین المللی ویراستاران مجلات پزشکی (ICMJE): ICMJE گروهی از سردبیران (Editor-in-chief) مجلات پزشکی است که دستورالعملهایی را برای شیوههای انتشار اخلاقی در جامعه پزشکی ایجاد و حفظ میکند. دستورالعملهای آن موضوعاتی مانند تألیف، تضاد منافع و به اشتراک گذاری دادهها را پوشش میدهد.
1-3-3- انجمن جهانی ویراستاران پزشکی (WAME): WAME سازمانی متشکل از ویراستاران (ادیتور) مجلات پزشکی معتبر از سراسر جهان است. ماموریت آن ارتقای تعالی در انتشارات پزشکی و آموزش ویراستاران در مورد بهترین شیوهها در اخلاق انتشار است.
1-3-4- شورای ویراستاران علوم (CSE): CSE یک سازمان حرفهای برای ادیتورها و ناشران در علوم است. دستورالعملها و منابعی در مورد شیوههای انتشار اخلاقی، از جمله تألیف، داوری تخصصی (peer review)، و سرقت علمی ارائه میکند.
1-3-5- انجمن ناشران با دسترسی آزاد (OASPA): OASPA یک سازمان بینالمللی است که انتشارات با دسترسی آزاد را ترویج میکند و راهنماییهایی در مورد بهترین شیوهها در انتشارات با دسترسی آزاد ارائه میدهد. اعضای آن شامل ناشران دانشگاهی، کتابخانهها و مؤسسات تحقیقاتی است.
این سازمانها منابع و راهنماییهای ارزشمندی را برای محققان، ویراستاران و ناشران فراهم میکنند تا اطمینان حاصل کنند که انتشارات علمی از نظر اخلاقی و درستی انجام میشود.
همه سازمانهایی که در بالا ذکر شد، در جامعه انتشارات علمی و اخلاق انتشار شناخته شده و مورد احترام هستند و هر کدام تمرکز و حوزه تخصصی خاص خود را دارند. سخت است که بگوییم کدام یک از همه مشهورتر است، زیرا همه آنها نقش مهمی در ترویج شیوههای اخلاقی در انتشارات علمی دارند. با این حال، کمیته اخلاق انتشار (COPE) شاید شناختهشدهترین و معروفترین سازمان در این زمینه باشد، با بیش از 12000 عضو در سرتاسر جهان و تمرکز بر ارائه رهنمودها و راهنمای اخلاق انتشار به ناشران، ویراستاران و محققان است.
1-4- تخلف در اخلاق انتشار (misconduct) چیست؟
هر انتشاراتی متعهد به حفظ بالاترین استانداردهای اخلاق انتشار است و تمام اقدامات منطقی را برای بررسی و رسیدگی به تخلفات انتشار انجام میدهد. این موارد شامل جعل دادهها، داده سازی، سرقت علمی و انتشار مجدد میشود، اما محدود به همین چند مورد نمی شود.
داده سازی: مربوط به عمل ایجاد دادهها یا نتایج و سپس ثبت یا گزارش آنها به گونهای که گویی واقعی هستند، مربوط میشود.
جعل داده ها: شامل دستکاری مواد، تجهیزات یا فرآیندهای تحقیقاتی یا تغییر یا حذف دادهها یا نتایج به منظور ارائه نادرست سوابق تحقیق است.
سرقت علمی: شامل تصاحب ایده ها، فرآیندها، نتایج یا کلمات شخص دیگری بدون دادن رفرنس و ارجاع مناسب است.
انتشار مجدد: به ارسال دستنوشته اشاره دارد که قبلاً منتشر شده یا در حال بررسی برای انتشار در جای دیگری است.
هیچ انتشاراتی وجود ندارد که موارد تخلف در انتشار را تحمل کند و از نویسندگان انتظار میرود که در تحقیقات و نگارش خود بالاترین استانداردهای اخلاقی را رعایت کنند. نویسندگان نباید تا زمانی که در هر انتشاراتی در حال بررسی هستند، دستنوشتههای خود را به مجلات دیگر ارسال کنند و نقض این سیاست منجر به رد مقالات ارسالی آنها (اگر هنوز در حال بررسی است) یا پس گرفتن مقاله منتشر شده آنها خواهد بود. در چنین مواردی موارد اتفاق افتاده به نهادهای ذیربط گزارش خواهد شد.
هر انتشاراتی این حق را برای خود محفوظ میدارد که در صورت یافتن شواهد قطعی از این سوءرفتار قبل یا بعد از انتشار، با مؤسسات نویسندگان برای بررسی تخلفات احتمالی انتشارات تماس بگیرد. در صورت مشکوک به سوء رفتار، ادیتورها دستورالعملهای COPE مربوطه را دنبال میکنند.
1-5- نقش سرقت علمی (plagiarism) در اخلاق انتشار
سرقت علمی (یا همان سرقت ادبی) یک نقض جدی در اخلاق انتشار علمی است. سرقت علمی عبارت است از استفاده از کار یا ایدههای دیگران بدون انتساب مناسب و ارائه آن به عنوان اثر اصلی خود. این امر میتواند شامل کپی یا بازنویسی متن از منبع دیگر و همچنین استفاده از ایده ها، تصاویر یا دادهها بدون ذکر منبع مناسب باشد.
نقش سرقت علمی در اخلاق انتشار این است که اطمینان حاصل شود که تمام آثار منتشر شده اصیل هستند و به منابع مناسب نسبت یا رفرنس داده میشوند. سرقت علمی یکپارچگی و اصالت پژوهش را تضعیف میکند و میتواند به اعتبار و حرفه محققانی که مرتکب سرقت علمی میشوند یا شهرت مجلاتی که چنین آثاری را منتشر میکنند آسیب جدی برساند.
برای جلوگیری از سرقت علمی، سازمانهای ناشر علمی مانند COPE، ICMJE و CSE دستورالعملهایی را برای نویسندگان، ادیتورها و ناشران ارائه میکنند. این دستورالعملها معمولاً شامل دستورالعملهایی در مورد استناد و رفرنس دهی مناسب، استفاده از نرمافزار تشخیص سرقت علمی و عواقب سرقت علمی است.
ادیتورها و داوران نیز نقش مهمی در شناسایی و جلوگیری از سرقت علمی دارند. آنها به دقت دست نوشتههای ارسال شده را برای هر گونه نشانه سرقت علمی یا سایر نقضهای اخلاقی بررسی میکنند. در صورت کشف سرقت علمی، ممکن است دستنوشته رد شود و نویسنده با مجازات انضباطی یا از دست دادن شهرت مواجه شود. بنابراین، پیروی از دستورالعملها و شیوههای اخلاقی برای حفظ یکپارچگی انتشارات علمی ضروری است.
1-6- تضاد منافع (Conflict of interest) در اخلاق انتشار
تضاد منافع در اخلاق انتشار به وضعیتی اشاره دارد که در آن یک فرد یا سازمان منافع مالی، شخصی یا سایر منافعی دارد که میتواند بر عینیت، یکپارچگی یا تصمیم گیری آنها در فرآیند تحقیق یا انتشار تأثیر بگذارد. این امر میتواند شامل منافع مالی، مانند تأمین مالی از شرکتی باشد که محصول مرتبط با تحقیق را تولید میکند، روابط شخصی، مانند کار با یک همکار نزدیک یا یکی از اعضای خانواده، یا سایر علایق که میتواند بر تحقیق تأثیر بگذارد.
تضاد منافع میتواند در هر مرحله از فرآیند انتشار، از طراحی مطالعه تا انتشار نتایج، ایجاد شود. این امر میتواند بر تصمیمات اتخاذ شده توسط محققان، نویسندگان، داوران، ادیتورها و ناشران تأثیر بگذارد و به طور بالقوه منجر به تحقیق یا انتشار مغرضانه یا ناقص شود.
برای رسیدگی به تضاد منافع، بسیاری از سازمانهای انتشارات علمی، دستورالعملها و خطمشیهایی را تدوین کردهاند که از نویسندگان و داوران میخواهد هرگونه تضاد منافع احتمالی را افشا کنند. این اطلاعات معمولاً در کنار مقاله یا در فرآیند داوری تخصصی منتشر میشود و به خوانندگان این امکان را میدهد که عینیت تحقیق و تأثیر بالقوه هرگونه تضاد منافع را ارزیابی کنند.
ادیتورها و ناشران همچنین مسئول مدیریت تضاد منافع هستند، که در این راستا باید داورانی که تضاد منافع ندارند انتخاب کنند، و اطمینان حاصل کنند که هرگونه تضاد منافع احتمالی به درستی افشا شده و رسیدگی میشود.
هدف از پرداختن به تضاد منافع در اخلاق انتشار، ترویج شفافیت و عینیت در تحقیق و انتشار، و حفظ اعتماد عمومی به یکپارچگی انتشارات علمی است.
1-7- تامین مالی یا بودجه (Funding) در انتشار چیست؟
تامین مالی در اخلاق انتشار به حمایت مالی دریافت شده توسط محققان یا نویسندگان برای فعالیتهای پژوهشی یا انتشاراتی آنها اشاره دارد. منابع مالی میتواند از منابع مختلفی مانند سازمانهای دولتی، بنیادهای خصوصی، شرکتها یا افراد تامین شود.
در حالی که تأمین مالی جنبه مهمی از تحقیق و انتشار است، میتواند تضاد منافع بالقوه ایجاد کند و نگرانیهای اخلاقی را افزایش دهد. محققان یا نویسندگانی که بودجه دریافت میکنند ممکن است وسوسه شوند که یافتههای تحقیقاتی خود را به گونهای گزارش کنند که به نفع سرمایهگذار باشد، یا ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرند تا هر گونه نتیجه منفی را که میتواند بر سرمایهگذار منعکس نمیشود، حذف یا کماهمیت جلوه دهند.
برای رفع این نگرانیها، بسیاری از سازمانهای انتشارات علمی دستورالعملها و سیاستهایی را برای افشای منابع مالی و تضاد منافع احتمالی ایجاد کردهاند. این دستورالعملها معمولاً از محققان و نویسندگان میخواهد که همه منابع مالی برای تحقیق یا انتشار خود، از جمله میزان بودجه و نام آژانس یا سازمان تأمینکننده مالی را افشا کنند. این اطلاعات معمولاً در کنار مقاله یا در فرآیند داوری تخصصی منتشر میشود و به خوانندگان این امکان را میدهد تا تأثیر بالقوه منابع مالی را بر یافتههای تحقیق ارزیابی کنند.
ادیتورها و ناشران همچنین مسئولیت مدیریت تضاد منافع مرتبط با بودجه را شامل الزام به افشای منابع مالی و اجتناب از هرگونه تعصب یا جانبداری نسبت به برخی از سرمایهگذاران دارند. هدف از پرداختن به نگرانیهای مرتبط با بودجه در اخلاق انتشار، ترویج شفافیت، عینیت و صداقت در تحقیق و انتشار و حفظ اعتماد عمومی به شرکت تحقیقاتی است.
دیدگاهتان را بنویسید